કેદારનાથ મંદિરની અનોખી વાર્તા, જ્યારે શિવ ભૂમિમાં સમાઈ ગયા...

કેદારનાથ ધામ, બાર જ્યોતિર્લિંગોમાં સૌથી ઊંચું છે, તેની એક અનોખી કથા છે. એવું કહેવાય છે કે કેદારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગનું પ્રાચીન મંદિર પાંડવો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. પુરાણો અનુસાર કેદાર એ મહિષ એટલે કે ભેંસનો પાછળનો ભાગ છે. અહીં ભગવાન શિવ ભૂમિમાં સમાઈ ગયા. આવો જાણીએ આ મંદિર વિશે....

'સ્કંદ પુરાણ'માં ભગવાન શંકર માતા પાર્વતીને કહે છે, 'હે પ્રાણેશ્વરી! આ ક્ષેત્ર મારા જેટલું જૂનું છે. સૃષ્ટિની રચના માટે મેં આ સ્થાન પર બ્રહ્મા સ્વરૂપે પરબ્રહ્મત્વ પ્રાપ્ત કર્યું, ત્યારથી આ સ્થાન મારું પરિચિત ધામ છે. કારણ કે આ કેદારખંડ મારું શાશ્વત નિવાસસ્થાન છે, તે પૃથ્વી પર સ્વર્ગ સમાન છે. કેદારખંડમાં ઉલ્લેખ છે, 'અકૃત્વા દર્શનમ્ વૈશ્વય કેદારસ્યાઘનાશિન:, યો ગચ્છે બદ્રી તસ્ય યાત્રા નિષ્ફલતમ વ્રજતે' એટલે કે જો કોઈ વ્યક્તિ ભગવાન કેદારનાથના દર્શન કર્યા વિના બદ્રીનાથ પ્રદેશની યાત્રા કરે તો તેની યાત્રા નિરર્થક બની જાય છે.

પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર મહાતપસ્વી નર અને નારાયણ ઋષિ હિમાલયના કેદાર શિંગ પર તપસ્યા કરતા હતા. તેમની આરાધનાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શંકર પ્રગટ થયા અને તેમની વિનંતી પ્રમાણે તેમને જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં હંમેશ માટે નિવાસ કરવાનું વરદાન આપ્યું. આ સ્થાન કેદારનાથ પર્વતરાજ હિમાલયના કેદાર નામના શિંગ પર આવેલું છે.

મહાભારતના યુદ્ધમાં વિજય મેળવ્યા બાદ પાંડવો ભ્રાતૃહત્યાના પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવા માંગતા હતા. આ માટે તે ભગવાન શંકરના આશીર્વાદ મેળવવા માંગતો હતો, પરંતુ તે તે લોકોથી નારાજ હતો. એટલા માટે ભગવાન શંકર અંતર્જ્ઞાન બનીને કેદારમાં સ્થાયી થયા. પાંડવો તેમનો પીછો કરીને કેદાર પહોંચ્યા. ત્યાં સુધીમાં ભગવાન શંકરે ભેંસનું રૂપ ધારણ કરી લીધું હતું અને તે અન્ય પ્રાણીઓ સાથે ભળી ગયા હતા. તેથી, ભીમે પોતાનું વિશાળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું અને બે પર્વતો પર પગ ફેલાવ્યા. બાકીની બધી ગાયો, બળદ અને ભેંસો ચાલ્યા ગયા, પણ શંકર સ્વરૂપની ભેંસો પગ નીચેથી જવા તૈયાર ન હતી. ભીમે આ ભેંસ પર જોરથી ધક્કો માર્યો, પરંતુ ભેંસ જમીનમાં પ્રવેશવા લાગી. પછી ભીમે બળદની પાછળનો ત્રિકોણાકાર ભાગ પકડી લીધો. પાંડવોની ભક્તિ અને નિશ્ચય જોઈને ભગવાન શંકર પ્રસન્ન થયા. તેણે તરત જ પાંડવોને દર્શન આપીને પાપમાંથી મુક્ત કર્યા. ત્યારથી શ્રી કેદારનાથમાં ભગવાન શંકરની પૂજા ભેંસની પીઠની આકૃતિના રૂપમાં થાય છે.

દીપાવલી પર્વના બીજા દિવસે (પડવો) શિયાળામાં મંદિરના દરવાજા બંધ કરી દેવામાં આવે છે. 6 મહિના સુધી દીવો બળતો રહે છે. પૂજારીઓ આદરપૂર્વક પડદા બંધ કરે છે અને દેવતા અને લાકડીને 6 મહિના સુધી પર્વતની નીચે ઉખીમઠ લઈ જાય છે. કેદારનાથના દરવાજા 6 મહિના પછી મે મહિનામાં ખુલે છે. 6 મહિના સુધી મંદિરમાં અને તેની આસપાસ કોઈ રહેતું નથી, પરંતુ આશ્ચર્યની વાત એ છે કે 6 મહિના સુધી દીવો સતત બળતો રહે છે.