હિડિમ્બા દેવી મંદિર ઉત્તર ભારતમાં હિમાચલ પ્રદેશ રાજ્યમાં મનાલીમાં આવેલું છે. હિડિમ્બા મંદિરને પ્રાચીન ગુફા મંદિર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ મંદિર ભારતીય મહાકાવ્ય મહાભારતના મહાન યોદ્ધા ભીમની પત્ની હિડિમ્બાને સમર્પિત છે.

હિડિમ્બા દેવી મંદિર ઉત્તર ભારતમાં હિમાચલ પ્રદેશ રાજ્યમાં મનાલીમાં આવેલું છે. હિડિમ્બા મંદિરને પ્રાચીન ગુફા મંદિર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ મંદિર ભારતીય મહાકાવ્ય મહાભારતના મહાન યોદ્ધા ભીમની પત્ની હિડિમ્બાને સમર્પિત છે.
હિન્દીબા મંદિર મનાલીના પ્રખ્યાત મંદિરોમાંનું મુખ્ય મંદિર છે. મનાલીમાં સ્થિત આ હિડિમ્બા મંદિરને બીજા ધુંગરી મંદિર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. મનાલી શહેરમાં આવતા પ્રવાસીઓ આ મંદિરને જોવા અને મુલાકાત લેવા માટે મોટી સંખ્યામાં આવતા રહે છે.

મનાલીમાં સ્થિત, તમે આ મંદિરની અનન્ય રચના અને દેવી હિડિમ્બાની પ્રાચીન દંતકથા વિશે શીખી શકશો. આ ઉપરાંત, તમને આ લેખમાંથી આ મંદિર વિશેના રસપ્રદ તથ્યો, વીડિયો અને અન્ય પ્રશ્નો વિશે જાણવા મળશે, તેથી તમારે આ લેખ સંપૂર્ણ વાંચવો જ જોઈએ.
હિડિંબા દેવી મંદિરના ઈતિહાસની વાત કરીએ તો, હિડિંબા દેવી મંદિર મનાલી હિમાચલ પ્રદેશના પર્વતોની ધાર પર ડુંગરી શહેરની નજીકના વિસ્તારમાં દિયોદર જંગલની મધ્યમાં બનાવવામાં આવ્યું છે. પ્રાચીન દંતકથા અનુસાર, ભીમ અને તેના ભાઈ પાંડવોએ આ રાજ્ય છોડ્યા પછી, મહાબલી ભીમની પત્ની દેવી હિડિમ્બા તેની સંભાળ લેવા માટે આ રાજ્યમાં પાછા ફર્યા.

પ્રાચીન દંતકથા અનુસાર, એવું કહેવાય છે કે હિડિમ્બા એક દયાળુ અને ન્યાયી શાસક હતા. સમય વીતતો ગયો અને હિડિમ્બા અને ભીમના પુત્ર ઘટોત્કચ મોટા થયા, પછી હિડિમ્બાએ તેમને રાજ્યના સિંહાસન પર બેસાડ્યા. હિડિંબા બાકીના જીવનમાં તપસ્યા કરવા જંગલમાં જાય છે. હિડિમ્બા એક રાક્ષસી જાતિની હતી, તેથી તેણે તેની રાક્ષસી ઓળખને ભૂંસી નાખવા માટે એક મોટા ખડક પર બેસીને ગંભીર તપસ્યા કરવાનું નક્કી કર્યું.
આ રીતે, ઘણા વર્ષો પછી, તેણીની તપસ્યા સફળ થઈ અને તેણીને દેવી તરીકે માન અને સન્માન મળ્યું. દેવી હિડિમ્બાએ તપસ્યા દ્વારા દેવી બનવાનો મહિમા પ્રાપ્ત કર્યો હોવાથી, તેમની યાદમાં આ શિલા પર એક મંદિર બનાવવામાં આવ્યું છે. આ મંદિર 1553માં મહારાજા બહાદુર સિંહ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ હિડિમ્બા મંદિરનું નિર્માણ એક ગુફાની આસપાસ કરવામાં આવ્યું છે.

આ સ્થાન પર મંદિર બન્યા પછી, શ્રદ્ધાળુઓ મોટી સંખ્યામાં દર્શન અને પૂજા માટે આવવા લાગ્યા. હિડિમ્બા મંદિર ચાર માળનું મંદિર છે અને આ મંદિરનું નિર્માણ જંગલની વચ્ચે કરવામાં આવ્યું છે. આ મંદિરનું બીજું નામ એટલે કે ધુંગરી નામ સ્થાનિક લોકોએ આ મંદિરની આસપાસના વિસ્તારને ધ્યાનમાં રાખીને રાખ્યું છે.

હિલ સ્ટેશનની ઉપર આ મંદિરના સ્થાનને કારણે, હિમવર્ષા દરમિયાન આ મંદિરનો નજારો ખૂબ જ સુંદર હોય છે અને પ્રવાસીઓ માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહે છે. આ મંદિરની ખાસ વાત એ છે કે આ હિડિમ્બા મંદિરમાં કોઈ દેવીની મૂર્તિ નથી. પરંતુ દેવી હિડિમ્બા મંદિરમાં હિડિમ્બાના પગના નિશાનની પૂજા કરવામાં આવે છે.

મનાલીનું હિડિમ્બા દેવી મંદિર પાંડવોના ભાઈ ભીમસેનની પત્ની મહાબલી ભીમને સમર્પિત છે. ભીમની પત્ની હિડિમ્બા રાક્ષસ જાતિની હતી અને આ પ્રદેશમાં તેના ભાઈ સાથે રહેતી હતી. હિડિમ્બાએ પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે જો તે તેને યુદ્ધમાં હરાવી દેશે તો તે તેના ભાઈ હિડિમ્બા સાથે લગ્ન કરશે.

તે આ પ્રદેશમાં તે સમયે આવે છે જ્યારે પાંડવો વનવાસમાં હતા. પછી તે વિસ્તારના સ્થાનિક લોકોના ત્રાસ અને અત્યાચારની વાત સાંભળીને ભીમે તે રાક્ષસથી મુક્તિ મેળવવા હિડિમ્બા સાથે યુદ્ધ કર્યું અને તેને યુદ્ધમાં પરાજય આપીને તેને મારી નાખ્યો અને આ રીતે હિડિમ્બાએ શપથ પ્રમાણે ભીમ સાથે લગ્ન કર્યા. તેમને એક પુત્રનો જન્મ થયો.

તેમનું નામ ઘટોત્કચ હતું જે મહાભારતના યુદ્ધ દરમિયાન પાંડવોની બાજુમાં લડતા મૃત્યુ પામ્યા હતા. અને કારણ કે આ મંદિર દેવી હિડિમ્બાને સમર્પિત છે, આ મંદિર હિડિમ્બા મંદિર તરીકે ઓળખાય છે.
હિડિંબા મંદિરમાં દર વર્ષે શ્રાવણ મહિનામાં ઉત્સવનું આયોજન કરવામાં આવે છે. પ્રાચીન દંતકથા અનુસાર, એવું માનવામાં આવે છે કે આ તહેવાર રાજા બહાદુર સિંહની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે કારણ કે તેમણે હિડિમ્બા મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. આ કારણોસર, આ મેળાનું આયોજન સ્થાનિક લોકો દ્વારા કરવામાં આવે છે.

અને આ મેળાનું નામ રાજા બહાદુર સિંહ રે જાતારના નામથી ઓળખાય છે. આ પછી, હિડિમ્બા મંદિરમાં 14 મેના રોજ અન્ય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે, જેને હિડિમ્બાનો જન્મદિવસ માનવામાં આવે છે. આ દિવસે સ્થાનિક મહિલાઓ ડુંગરી જંગલ વિસ્તારમાં સંગીત અને નૃત્ય સાથે આ મેળાને માણે છે.

પ્રાચીન દંતકથા અનુસાર, આ મંદિર લગભગ 500 વર્ષ જૂનું છે. અને મંદિરનો ત્રીજો મેળો સરોહની મેળો તરીકે ઓળખાય છે અને આ મેળાનું આયોજન ડાંગરની રોપણી બાદ કરવામાં આવે છે. આ પછી નવરાત્રિ દરમિયાન હિડિંબા મંદિરમાં દશેરા ઉત્સવનું પણ આયોજન કરવામાં આવે છે, આ સમયે દેવી હિડિમ્બાના દર્શન કરવા માટે મોટી સંખ્યામાં ભક્તો અહીં આવે છે.

તે આખા અઠવાડિયા દરમિયાન ખુલ્લું રહે છે અને કોઈપણ દિવસે બંધ રહેતું નથી. હિડિમ્બા મંદિરમાં પ્રવેશ માટે કોઈ ફી નથી. હિડિમ્બા મંદિર સવારે 8 વાગ્યે ખુલે છે અને સાંજે 6 વાગ્યે બંધ થાય છે. આ દરમિયાન પૂજા અને દર્શન માટે આવતા ભક્તો અને મંદિરના દર્શન કરવા આવેલા પ્રવાસીઓ એકઠા થાય છે. તમે કોઈપણ પ્રકારની ફી ચૂકવ્યા વિના હિડિમ્બા મંદિરમાં ફોટા અને વીડિયો શૂટ કરી શકો છો. અને તમે મંદિરમાં લગભગ 3 કલાક પણ વિતાવી શકો છો.

હિડિમ્બા મંદિર સુધી પહોંચવા માટે તમારી પાસે ત્રણ વિકલ્પો છે. આમાં, તમે તમારી સુવિધા અનુસાર હવાઈ માર્ગ, ટ્રેન માર્ગ અને રોડ માર્ગનો ઉપયોગ કરીને દેવી હિડિમ્બા મંદિર સુધી પહોંચી શકો છો.